طراحی ساختمان مهد کودک

طراحی ساختمان مهد کودک
ساختمان مهد کودک،کودک محوری اولویتدارد. به این معنی که ساختمان باید برای نگهداری موقت کودکان طراحی شود
نادیده گرفتن عادتمان شده است. حتی اگر پای کودکانماندرمیان باشد. شاید در این هنگام بیشتر از مواقع دیگر. چه کودکان زبان اعتراضندارند.
شهر باید انسان محور باشد. این را بیشتر کارشناسان شهری می گویند. شهربزرگ شده ، رشد پیدا کرده اما توسعه هنوز غایب است . زنان، راهی محیط های کاری شدهاند، اما از ملزومات حضور اجتماعی آنان در شهر خبری نیست.
کودک جزیی از جامعهانسانی شهرنشین است و توجه به او از اصول شهرنشینی. با این حال گویا این بخش ازجامعه در شهرهای ما چندان جدی گرفته نمی شوند. مگر به مناسبت روز جهانی کودک آن همبا پخش چند کارتون. از آموزش اصول شهروندی گرفته تا رعایت ضوابط استاندارد محیط هایویژه آنها. چند مدرسه یامهد کودکرا سراغ دارید که با شرایط جسمیکاربر آن یعنی کودک همخوانی داشتهباشد؟



ضوابط مهد کودک سازی

شورای عالی معماری و شهرسازی سال قبل ضوابطی را برای طراحی مهدکودک به تصویب رساند.
شاید این تنها ضابطه موجود از سوی متولیان امر ساختمانبرای ساخت مهد کودک به عنوان فضای مختص کودکان باشد. گو این که بر این ضابطه نیزنقدهای فراوانی وارد است، با این حال همین ضوابط ناقص نیز اغلب نادیده گرفته میشود. چه بیشتر مهدکودک ها، خانه های قدیمی هستند که تنها با رنگ کردن و چسباندن چندنقاشی به در و دیوار تغییر کابری داده اند.
در این ضابطه که با نام ضوابط طراحیمعماری مهد کودک نامیده می شود، آمده است،« اجرای مصوبه حاضر و پیوست آن در تمامطرح های آتی و در دست تهیه انواع مهد کودک اعم از دولتی ، خصوصی و خود کفا از اینتاریخ ( 14/2/1383) در سرار کشور الزامی بوده و تمام مراجع مسوول تهیه، بررسی وتصویب و اجرای طرح های مهد کودک موظفند در مراحل مختلف تصویب ، صدور پروانه ونظارتبر اجرا ضوابط مذکور را رعایت کنند.»
با این همه از تصویب ضوابط طراحی مهد کودکتاکنون اتفاق خاصی در زمینه ساخت مهد کودک نیافتاده است.
هر چند بندها ی اینمصوبه چندان با شرایط کودکان انطباق ندارد. 
علاوه بر ضوابط شورای عالی شهرسازیو معماری سازمان بهزیستی نیز ضوابطی را برای ساختمان مهد کودک لحاظ کرده که در اغلببند های‌ آن با عنوان کلمه " حتی المقدور " بیشتر جنبه توصیه ای پیدا کرده تا مصوبهای. 
برای مثال در این ضوابط آمده است : ساختمان مهد کودک حتی المقدور یک طبقهباشد. در غیر این صورت طبقه دوم به نگهداری شیرخواران و اطفال نوپا اختصاصیابد.

استاندارد دور از دسترس

« هر ساختمان باید سرپناه محکمی، کارآمد و زیبا باشد.» این یکتعریف ساده است که محمود نجاری سی سی ، کارشناس ارشد معماری و مدرس معماری دانشگاههنر از ساختمان ارایه می دهد. 
وی می گوید: « در طراحی ساختمان مهد کودک، کودکمحوری اولویت دارد. به این معنی که ساختمان باید برای نگهداری موقت کودکان طراحیشود. بنابراین ایمنی کودکان در مدت زمان حضورشان در مهدکودک اصلی ترین نکته ودستورالعمل در ضوابط طرح و اجرای ساختمان است.»
گو اینکه به زعم سی سی ، منظوراز ایمنی تنها استحکام ساختمان نیست ، بلکه رفتار شناسی کودک و توجه ظریف به روحیاتو اخلاق کودکانه و تامین امنیت و بهداشت او باید مورد توجه قرار گیرد. 
« درکشورهای توسعه یافته و قانونمند مانند آلمان مسوولیت سنگین پذیرش کودک سبب شده تمامنکات و ضوابط ساختمانی، بهداشتی ، آموزشی و مراقبتی مورد مطالعه قرار گرفته و درطراحی ساختمان مهدکودک لحاظ شده است.»
مهندس سی سی درباره ضوابط ساخت مهد کودکدر کشورهای توسعه یافته می گوید:« ساختمان های مهدکودک در مناطق شهری باید در نقاطیاجرا شوند که سرعت خودروها در آن نقاط حداکثر 30 کیلومتر باشد. ساختمان از شریانهای اصلی تاسیسات شهری ، برق فشار قوی ، ترن و مترو و مراکز آلوده کننده دور باشد. در مسیرهای اطراف ساختمان مهد کودک تفکیک مسیر پیاده رو از سواره رو انجام شدهباشد. ورودی مهد کودک نباید مجاور خیابان باشد. همچنین محدوده امنیتی برای کنترلعبور و مرور کودکان وجود داشته باشد.»
گذشته از نکات قابل ملاحظه در مکانیابیساختمان مهدکودک ، ضوابط دیگری نیز باید در خود ساختمان رعایت شود. 
برای مثالمسیر حرکت کودک از خارج ساختمان تا داخل و داخل ساختمان نباید اختلاف سطح داشتهباشد.استفاده از اشیا تیز و برنده در محوطه سازی و فضاسازی مهدکودک مجاز نیست.سطلهای جمع آوری و تفکیک زباله باید به لحاظ ترشح و نفوذ زباله کنترل شده و از دسترسکودکان دور باشد.طراحی فضای باز باید به شکلی باشد که در والدین احساس نگرانی ایجادنکند. عناصر محیط باید به شکلی طراحی شود که احتمال بالا رفتن کودک از او سلب شود. طراحی ***** ورودی برای کنترل دمای داخل و خارج و تمیز کردن کفش ها ضروری است. دستگیره در ورودی که در حالت معمول در ارتفاع یک متر طراحی می شود. در مهدکودک ازسمت داخل باید ارتفاع بیش از یک متر و 50 سانتیمتر داشته باشد. تا کودک نتواند آنرا باز کند.
نمونه وطنی

نجاری سی سی به همراه دانشجویان معماری خود تحقیقی را در ارتباطبا طراحی مهدکودک در ایران به انجام رسانده است. این تحقیق نشان می دهد در بیشترمهد کودک های وطنی ضوابط استاندارد رعایت نمی شود. برای مثال در یکی از مهدکودک هایزنجان، حیاط مهدکودک با ساختمان آن به اندازه ای اختلاف سطح دارد که ناچار چندینپله این دو فضارا به هم مرتبط می کند. آن هم پله هایی با بدنه فلزی و پوشش سنگی. فضاهای ناامن داخل ساختمان ، ساختمان های دو طبقه و پله های متعدد، روشویی ها ودستشویی های نامتناسب با قد کودکان و موارد متعدد این چنینی از دیگر مشکلات طراحیساختمان مهد کودک در ایران است.

آن سویی رویا

محمود سی سی می گوید:« در طراحی ساختمان مهدکودک باید سه بخش موردتوجه قرار گیرد. 1_ قسمت کودک 2_ قسمت کارکنان 3_ قسمت والدین. در طراحی مهد کودک ،توجه به فضای کارکنان و مدیریت مهدکودک و تفکیک فضاهای استراحت ، کاری ، بهداشتی وکارکنان و جلوگیری از تداخل این فضاها با فضای کودکان حایز اهمیت است. فضاها بایدبا توجه به وسعت برنامه ها و تعداد کارکنان طراحی شود. فضای انتظار نیز باید درطراحی مهدکودک لحاظ شود.( فضایی که در آن والدین به انتظار کودکان می نشینند.) اینفضا باید در مجاورت ***** ورودی و بخش مدیریت ساختمان قرار گیرد. در این فضا بایدوسایل اندکی برای سرگرمی کودکان تعبیه شود. »
به گفته سی سی در طراحی ساختمانمهد کودک نکات دیگری از جمله کوتاه بودن ارتفاع تابلوهای مخصوص کودکان و مرتفع بودنتابلوهای مخصوص بزرگسالان در نظرگرفته می شود.
« در این محیط باید از رنگ هایملایم در کف ودیوار و رنگ های اصلی زرد ، آبی و قرمز در وسایل دیگر استفاده کرد. درها باید امکان خروج سریع را برای کودکان فراهم کند. سرویس های بهداشتی کودکانباید به تناسب قد آنها طراحی شود.این نکات راباید در طراحی محل آویزان کردن وسایلشخصی کودکان نصب لگوهای هر کودک ( در مهد کودک های کشور های پیشرفته هر کودک لگوییرا برای خود انتخاب می کند که معرف وسایل شخصی اوست. برای مثال یک شخصیت کارتونی .) در این فضا در محل قرار گیری کلید پریزها باید دقت کرد تا از دسترس کودکان دورباشد.» 

به اعتقاد سی سی پارکت به دلیل حفظ دمای محیط و تمیزی برای پوششمهد کودک مناسبتر است.
وی ادامه می دهد:« ساخت این اتاق ها برای یک مهد کودکالزامی است. 1_ ***** ورودی 2_ هال مرکزی 3_ اتاق مدیریت همراه با محلی برای گفت وگو با والدین 4_ فضای انتظار والدین 5_ فضای سرگرم شدن موقت کودکان 6_ رخت کنکارمندان 7_ سرویس کارمندان 8_ آشپزخانه و انبار 9_ سالن ورزش و بازی دسته جمعی 10_ انبار وسایل بازی 11_ کارگاه نقاشی و کار با رنگ و کاردستی 12_ فضای مربوط بهنظافتچی و انبار مربوط به آن 13_ کلاس های گروهی 15 تا 20 نفره کودکان ( فضاهایگروهی باید برای اوقات قصه گویی ، نقاشی و بقیه فعالیت های مرتبط عملکردی باشد.) 14_ فضای سرویس هر گروه 15_ فضای استراحت کودک ( در مهد کودک های استاندارد فقط یکمکان برای استراحت کودک آن هم برای کودکی که نیاز به استراحت دارد تعبیه می شود. چهخواب دست جمعی کودکان معمول نیست. کودک به ذات اهل تحرک است نه خواب!) محوطه بازیکودکان باید پاکیزه باشد و در طراحی آن ایمنی کودک در نظر گرفته شود.» 

نگاهی به ضوابط مهد کودک استاندارد فاصله عمیق مهدکودک های وطنیرا از شرایط مطلوب بیشتربه نمایش می گذارد. دلسرد نشوید با اجرای مصوبات دست وپاشکسته مهد کودک سازی در کشور شاید کودکان نسل بعد فرصت بهره گیری از یک محیطمناسب را در زمان حضور والدین خود در محل کار داشته باشند.